Bağımsızlığını 31 Ağustos 1991’de ilan eden Özbekistan ile bağımsızlık kararını 16 Aralık 1991’de tanıyan ilk ülke olan Türkiye arasındaki diplomatik ilişkiler, 4 Mart 1992’de kuruldu. 4 Mart’ta Türkiye-Özbekistan diplomatik ilişkilerinin tesisinin 32. yılı kutlandı.

Ülkede ilk büyükelçiliği açan Türkiye oldu. Türkiye’nin Taşkent Büyükelçiliği Nisan 1992’de, Özbekistan’ın Ankara Büyükelçiliği de Ocak 1993’te faaliyete başladı.

Özbekistan’ın bağımsızlık ilanının ardından geçen 24 yıl boyunca Türkiye ile ilişkilerinde farklı nedenlerden dolayı inişli çıkışlı dönemler yaşandı.

Jeostratejik konumu, köklü tarihi, zengin kültürel değerleri, ekonomik potansiyeli, 37 milyonu aşan nüfusu ve Orta Asya’nın tüm ülkeleriyle ortak sınırlarının bulunması nedeniyle bölgenin kilit ülkelerinden Özbekistan ile Türkiye arasında uzun yıllar durağan olan ilişkilerin seyri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kasım 2016’da Semerkant’a yaptığı ziyaretle değişti. Erdoğan’ın bu ziyaretinde Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev ile yaptığı görüşmeyle iki ülke ilişkileri canlandırıldı ve yeni bir dönem başladı.

Bunun ardından Mirziyoyev, Ekim 2017’de Cumhurbaşkanı sıfatıyla 21 yıl aradan sonra Türkiye’yi ziyaret eden en üst düzey Özbek yetkili oldu.

İlişkiler yüksek düzeyli stratejik ortaklık seviyesine çıkarıldı

İki ülke cumhurbaşkanları arasındaki yakın dostluk ve siyasi irade neticesinde ilişkiler 2017’de stratejik ortaklık seviyesine yükseltildi. Uzun yıllardan beri yapılamayan Türkiye-Özbekistan Karma Ekonomik Komisyon Toplantıları düzenlendi. 2018’de iki liderin başkanlıklarında Türkiye-Özbekistan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi kuruldu. Konseyin ilk toplantısı Şubat 2020’de Ankara’da, ikinci toplantısı da Mart 2022’de Taşkent’te düzenlendi.

Geçen sene Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, farklı vesilelerle iki kez Türkiye’ye ziyarette bulundu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Zirvesi’ne katılmak üzere bir kez Özbekistan’ı ziyaret etti.

Aralık 2023’te Ankara’da Türkiye-Özbekistan Karma Ekonomik Komisyonunun 7. toplantısı yapıldı. Özbekistan Başbakan Yardımcısı Cemşid Koçkarov başkanlığındaki heyetin katıldığı toplantıda iki ülke arasındaki ticari-ekonomik ilişkilerin 2024 ve 2025 yıllarında geliştirilmesini içeren eylem planı oluşturuldu.

Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in yarın Ankara’ya yapacağı ziyaret sırasında da Özbekistan-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyinin üçüncü toplantısının düzenlenmesi öngörülüyor. Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in yapacağı ziyareti kapsamında imzalanacak ikili anlaşmalarla ülkeler arasındaki yüksek düzeyli stratejik ortaklık ilişkilerinin daha da pekiştirilmesi umuluyor.

Türkiye, Özbekistan’ın en büyük 4. ticari ortağı

Türkiye ile Özbekistan arasındaki ticari ilişkilerde de yeni bir dönem yaşanıyor. 2016’da 1 milyar 242 milyon dolar olan ikili ticaret hacmi, 2020’de 2,1 milyar dolar, 2023’te de 3,1 milyar dolar oldu.

Özbekistan’ın dış ticaretinde 2016 öncesinde ilk 5 ülke arasında yer alan Türkiye, geçen yıl yüzde 5’lik payla ülkenin en büyük 4. ticari ortağı haline geldi.

Türkiye’nin Özbekistan’a 2023’teki ihracatı 1 milyar 851 milyon 200 dolara ulaşırken, Özbekistan’dan ithalatı da 1 milyar 248 milyon dolar olarak hesaplandı.

Türkiye, Özbekistan’a ağırlıklı olarak makine, elektronik eşya, mobilya ve aydınlatma cihazları, prefabrik yapılar, motorlu kara taşıtları, tekstil, gıda ve tüketim ürünleri satarken plastik mamuller, bakır, çinko ve pamuk ipliği ithal etti.

Özbekistan, kara gün dostu olduğunu gösterdi

Türkiye’deki 6 Şubat depremleri sonrasında iki ülke arasındaki işbirliğinin doğal sonucu olarak bir dayanışma sergileyen Özbekistan, bu depremlerde hızlı tepki vererek kara gün dostu olduğunu gösterdi.

Depremin hemen ardından bölgeye arama kurtarma ve sağlık ekipleri gönderen Özbek makamlarınca 700 tona yakın yardım malzemesi Türkiye’ye ulaştırıldı. Ayrıca çok sayıda Özbekistanlı afet bölgesine giderek depremzedelere yardım etti.

Özbekistan hükümeti de deprem bölgesinde 306 konut inşaatı için kollarını sıvadı. Hatay bölgesinde inşaatı devam eden konutların yakın dönemde ihtiyaç sahiplerine teslim edilmesi bekleniyor.

Ortak üniversite kurulmasına ilişkin çalışmalar sürüyor

İki ülke arasındaki eğitim, sağlık ve kültür alanlarındaki ilişkiler de hızla gelişmeye devam ediyor. Bu çerçevede geçen yıl iki ülke arasında sağlık ve eğitim forumları düzenlendi.

Günümüzde Özbekistan’da Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi (ETÜ) Taşkent Şubesi ile Buhara’da Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ) İbni Sina Tıp Fakültesi ve İbni Sina Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Taşkent’te ise SBU Hemşirelik Akademisi faaliyetini sürdürüyor. Ayrıca Taşkent İnşaat ve Mimarlık Üniversitesi ile Semerkant İnşaat ve Mimarlık Üniversitesinde iki Türk bilim insanı rektörlük görevinde bulunuyor.

İki ülke arasında Taşkent’te ortak bir üniversitenin kurulmasına ilişkin çalışmalar da devam ediyor. Bu yıl bununla ilgili somut adımların atılması umuluyor.

İki ülke arasında haftada 60 tarifeli uçak seferi yapılıyor

Mirziyoyev’in göreve gelmesinin ardından Türk iş insanları tarafından uzun yıllar defalarca dile getirilen sorunlardan vize konusunda olumlu adımlar atıldı.

Özbek hükümeti, 2017’de Türk vatandaşlarına 3 gün içinde vize verilmesini öngören kararnameyi imzaladı. Şubat 2018’de ise Türk vatandaşlarına 30 günlük vize muafiyeti tanındı.

Bunun neticesinde iki ülke vatandaşları arasında karşılıklı ziyaretler arttı. 2016’da 150 bin civarında olan Türkiye’ye giden Özbek sayısı, 2023’te 500 bine yaklaştı.

İki ülke arasında 2016’ya kadar haftada 5 kez yapılan tarifeli uçak seferleri de son yıllarda önemli ölçüde artış gösterdi. Özbekistan ile Türkiye arasında artık haftada 60 tarifeli uçak seferi düzenleniyor.

Karşılıklı ilişkilerin gelişmesiyle iki ülke hava yolu şirketlerinin uçtuğu güzergahların sayısı da çoğaldı. İstanbul-Taşkent seferlerinin yanı sıra Türkiye’nin Ankara ve İzmir şehirleri ile Özbekistan’ın Semerkant, Buhara, Ürgenç, Fergana ve Namangan şehirlerini bağlayan uçak seferleri başladı.