İran ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) mevcut sorunları Mart 2023’te yayımladıkları ortak bildiride yer alan maddeler çerçevesinde çözme konusunda mutabakata vardı.

İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami, UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi ile İsfahan kentinde düzenlenen Uluslararası Nükleer Bilimler ve Teknolojiler Konferansı sırasında bir araya geldi.

İki yetkili görüşmenin ardından ortak basın toplantısı düzenledi.

İran ziyareti sırasında bu ülkenin yetkilileriyle önemli görüşmeler yapma fırsatı bulduğunu dile getiren Grossi, “Dün gece ve bugün ortak adımlar atmak için yoğun istişarelerde bulunduk.” dedi.

İran ile Ajans arasındaki sorunların çözümü için geçen yıl mart ayında varılan anlaşmaya işaret eden Grossi, “Gelecekteki yolu belirlemek için bir bildiri yayınlama konusunda anlaşmıştık ve o belge önemliydi. Belgede ayrıca geri kalan sorunların çözümü için gerekenlere değiniliyor ve tarafların atması gereken ek adımlar belirleniyordu. Eksikliklere rağmen benim için önemli olan belgenin halen geçerli olmasıdır.” diye konuştu.

Grossi, şöyle devam etti:

“Yeni bir belge çıkarmayı düşünmüyoruz, ancak pratik ve somut adımlar üzerinde anlaşmaya varmayı planlıyoruz. İran ile UAEA arasında Mart 2023’te yapılan ortak açıklama, çözülmemiş sorunları çözme potansiyeline sahiptir.”​​​​​

İran’a mevcut sorunları gidermek için bir takım tekliflerde bulunduğunu aktaran Grossi, “Operasyonel adımları atmamız için İran’a teklifte bulundum. İki tarafın da ekipleri şu anda ayrı bir toplantıda ek adımları tanımlıyor.” ifadelerini kullandı.

ABD’nin 2018’de tek taraflı çekilmesinin ardından uygulanamayan Kapsamlı Ortak Eylem Planı olarak bilinen İran ile nükleer anlaşma konusuna da değinen Grossi, “Bu konuda çalışıyoruz. Belki de daha kapsamlı bir anlaşmaya ulaşmamız gerekiyor. Biz mümkün olan adımlar üzerinde çalışıyoruz. Önceki yola dönmek ve nükleer anlaşmanın veya İran’ın girmek istediği diğer herhangi bir belgenin yeniden canlandırılmasını kolaylaştırmak için işbirliği yapmalıyız.” şeklinde konuştu.

İran, UAEA ile görüşmeleri “yapıcı” olarak niteledi

İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı İslami de Grossi ile yapıcı ve ileriye dönük bir görüşme gerçekleştirdiğini söyledi.

Görüşmelerde Grossi’nin de işaret ettiği geçen yılki ortak açıklamaya değinen İslami, “Mart ayındaki belgede kaydedilen ilerlemeyi olumlu bir temel olarak değerlendirdik.” dedi.

İran’ın nükleer programıyla ilgili UAEA’ya bildirilmeyen 4 tesis ya da mekan hakkında ikisinin çözüme kavuşturulduğunu diğer kalan ikisi konusunda da çözüme ulaşmaya odaklandıklarını belirten İslami, geçmiş meseleler ile şu andaki ve gelecekteki meselelerin de birbirinden ayrılması konusunda anlaştıklarını kaydetti.

Özellikle geçen yıl itibarıyla nükleer alanda stratejik bir belge oluşturduklarını aktaran İslami, şunları söyledi:

“Bu belgenin önemli eksenlerinden biri, ülkede 20 bin megavat nükleer enerji kapasitesine ulaşmaktır. Bu da ülkenin elektriğinin yaklaşık yüzde 22’sini sağlar. 2050 yılı için dünyanın en önemli hedefi sıfır karbondur. Bu doğrultuda en önemli hedefimiz ise 2050’de nükleer enerji santrallerimizi 3 katına çıkarmak.”

Mart 2023’te İran ile UAEA arasında varılan anlaşma

UAEA ve İran arasında 4 Mart 2023’te yapılan ortak anlaşma doğrultusunda, iki taraf arasında işbirliğinin artırılması ve Tahran yönetiminin Ajansa bildirilmeyen 3 yerde tespit edilen nükleer malzemeye ilişkin yeterli teknik açıklamada bulunması hususunda mutabakat sağlanmıştı.

Mutabakat kapsamında ayrıca, Şubat 2022’de Tahran yönetimi tarafından devre dışı bırakılan Ajansın bu ülkedeki nükleer faaliyetlerini denetlemek amacıyla tesislere yerleştirdiği kamera ve benzeri cihazların yeniden aktif hale getirilmesine ilişkin sürecin başlatılması hususunda da uzlaşı sağlanmıştı.

Grossi, şubat ayında yaptığı açıklamada, İran ile ilişkilerdeki sorunları çözmek için Tahran’a bir ziyaret planladığını söylemişti. UAEA Başkanı, İran’ın uranyum zenginleştirme hızının geçen yılın sonundan itibaren biraz yavaşladığını ancak hala ayda yaklaşık 7 kg, yüzde 60 saflığa kadar yüksek oranda uranyum zenginleştirmeye devam ettiğini açıklamıştı.

İran, ABD yaptırımlarının ardından yüksek düzeyde uranyum zenginleştirmeye başladı

İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) arasında 2015’te yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve denetim altına alındığı bir anlaşma imzalanmıştı.

ABD’nin 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilmesinden bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini durduran İran, Aralık 2020’de Meclis tarafından çıkarılan yasa kapsamında ilk olarak Natanz’da Nisan 2021’de yüzde 60 saflıkta uranyum zenginleştirdiğini duyurmuştu.

UAEA, uranyumun yüzde 60 zenginleştirilmesinin sivil amaçlar için gerekli olmadığını belirtiyor. Bununla birlikte uranyumun yüzde 20 ve üzerinde zenginleştirilmesi, nükleer bomba elde etmeye imkan sağlayacak yüzde 90 saflıkta parçalanabilir uranyuma ulaşmak için önemli bir aşama kabul ediliyor.