“Yere Basmakta Güçlük Çeken Bir Çocuğun Elini Tutmak: Duyusal Bütünleme ile Güçlenen Adımlar”
“Oğlum kalabalık yerlere giremiyor, zıplamayı sevmiyor, makas tutamıyor. Sanki hep bir şey eksik, ama doktorlar ‘normal’ diyor.”
Bu cümleler, duyusal bütünleme bozukluğu yaşayan bir çocukla hayatı paylaşan pek çok ailenin ortak sesi. Çocuğunuzu gözlemlerken içinizde bir şeylerin ters gittiğini hissediyorsunuz ama bir türlü tarif edemiyorsunuz. Ne öğretmenler tam anlayabiliyor, ne sağlık sistemi içinde doğru müdahaleyi bulmak kolay oluyor.
Bir ergoterapist olarak bu satırları, işte o ebeveynlere ve aynı alanda çalışan meslektaşlarıma yazıyorum. Çünkü biliyorum ki; duyusal düzenleme zorlukları, çocuğun hayatını etkileyen ama çoğu zaman görünmeyen bir buzdağının sadece ucu.
????Duyular Arası Karmaşa: Otizmde Sık Görülen Bir Tablo
Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sadece iletişim ve davranışlarla değil, çocuğun tüm bedenini etkileyen bir nörogelişimsel farklılıktır. Günümüzde her 36 çocuktan biri bu spektrumun bir noktasında yer alıyor. Bu çocukların %80’den fazlası ise motor becerilerde zayıflık yaşıyor.
Yani:
Merdiven çıkarken zorlanan,
Oyuncağı kavramakta zorlanan,
Kalabalıkta çabuk yorulan çocuklar…
Yalnız değil. Ve sorun onların “isteksizliği” değil. Sinir sistemlerinin çevreden gelen duyusal verileri işleyememesi.
İşte burada duyusal bütünleme (sensory integration – SI) devreye giriyor.
???? Duyusal Bütünleme Nedir?
Duyusal bütünleme, beynin dokunma, denge, hareket, işitme gibi farklı duyusal girdileri birleştirerek anlamlı hale getirme sürecidir. Bu süreç düzgün işlemediğinde, çocuk dış dünyaya ya fazla tepki verir (örneğin yüksek sesten korkar), ya da hiç tepki vermez (örneğin acıya duyarsız kalır).
Ve bu, doğrudan motor becerileri etkiler.
Yani bir çocuk:
Yere bastığında “denge kaygısı” hissediyorsa koşmaz.
Elindeki kalemin baskısını ayarlayamıyorsa yazmayı öğrenemez.
Taklit edemiyorsa bedenini kullanmayı öğrenemez.
Ama bu döngü kırılabilir.
???? Bilim Ne Diyor? SI Temelli Programların Etkisi
Yakın zamanda Suudi Arabistan'da yapılan kapsamlı bir araştırma, SI temelli bir müdahale programının 6–9 yaş arası orta düzey OSB tanılı çocuklar üzerindeki etkisini inceledi. 70 çocuk, deney ve kontrol grubu olmak üzere ikiye ayrıldı. Deney grubu çocukları, 4 ay boyunca haftada 3 seans olmak üzere toplam 48 seansa katıldı.
Programın odak noktası:
Kaba motor beceriler: zıplama, koşma, merdiven çıkma, denge tahtasında yürüme
İnce motor beceriler: boncuk dizme, kesme, yapboz tamamlama, hamurla şekil yapma
Ve sonuçlar?
???? Deney grubundaki çocuklar, hem kaba hem de ince motor becerilerde anlamlı ve istatistiksel olarak yüksek gelişmeler gösterdi.
???? Bu gelişme, programın tamamlanmasından bir ay sonra yapılan takip testinde de devam etti.
Bu ne demek?
SI temelli müdahaleler sadece anlık etki yaratmakla kalmıyor, aynı zamanda kalıcı öğrenme ve beceri inşasını da destekliyor.
???????????? Ailelere: “Yorgun Değilsiniz, Yalnızsınız”
Duyusal sorunları olan çocuklarla yaşamak, fiziksel bir yorgunluktan çok daha fazlası.
Sürekli tetikte olmak, her şeyi önceden tahmin etmeye çalışmak, çevrenin yorumlarına karşı savunma geliştirmek...
Bunlar, bir anne-babanın hayatını kuşatan görünmeyen yükler.
Ama bilmeniz gereken şu:
Bu çocuklar “yaramaz” değil.
“İstemediği için yapmıyor” değil.
“Sadece zamana ihtiyacı var” değil.
Beyinleri farklı çalışıyor.
Ve o farklılığı doğru destekle geliştirmek mümkün.
Evde neler yapabilirsiniz?
✅ Makasla kesme, boncuk dizme, yapboz tamamlama gibi aktivitelerle ince motoru destekleyin.
✅ Trambolin, halat atlama gibi oyunlarla kaba motoru eğlenceli hale getirin.
✅ Gelişmeleri takip edin ama çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamayın.
✅ Ve en önemlisi: Alanında uzman terapistlerden değerlendirme isteyin.
????⚕️ Meslektaşlara: “Değerlendirmeden Müdahale Etmeyin”
SI, “her çocuğa aynı topu attırmak” değildir.
Bireyin duyusal profili, gelişim seviyesi, ilgi alanları ve motivasyon kaynakları değerlendirilmeden yapılan müdahaleler, sadece çocuğu değil aileyi de yorar.
Bu araştırma bize ne öğretiyor?
???? SI temelli programlar yapılandırılmış, kademeli ve sürekli geri bildirim içeren oturumlarla yürütülmeli.
???? Verilerle desteklenmeli. Ölçüm araçları (GMSS, FMSS gibi) kültüre duyarlı şekilde adapte edilmeli.
???? Müdahaleler bireye özel planlanmalı. “Modül” değil, “insan” odaklı yaklaşım esas alınmalı.
???? Multidisipliner çalışma şart: özel eğitim, fizyoterapi, psikoloji birlikte düşünülmeli.
???? Sonuç: Adım Atmak Bazen Dengeyle Değil, Cesaretle Başlar
Duyusal bütünleme, sadece bir terapi yöntemi değil; çocuğun bedenine, çevresine ve kendisine dair farkındalık kazanmasının anahtarı.
Bir çocuğun makası tutması, salıncağa binmesi ya da topu ayağıyla hedefe göndermesi…
Basit gibi görünen bu eylemler, onun bağımsızlığına açılan birer kapı.
Ve o kapıyı aralamak, eğitim ile mümkün...
Kaynak:
Gaber, S. A., Alzahrani, A. S., Dawsari, I. A., Hamad, A. M., & Alhajri, A. S. (2025). Developing gross and fine motor skills using sensory integration in children with moderate autism spectrum disorder. European Journal of Educational Research, 14(1), 297–307.
???? https://doi.org/10.12973/eu-jer.14.1.297