HAZIR BULUNUŞLULUK DÜZEYİ BELİRME

Özel Eğitimde Öğrencinin Hazırbulunuşluk Düzeyinin Belirlenmesi, Önemi ve Artırılması

Özel eğitim, bireysel farklılıkları ve özel gereksinimleri olan bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla planlanan, sistemli ve bireyselleştirilmiş bir eğitim sürecidir. Bu süreçte öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi, eğitim sürecinin verimliliğini doğrudan etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Hazırbulunuşluk, öğrencinin belirli bir öğrenme etkinliğini gerçekleştirmeye ne ölçüde hazır olduğunu ifade eder. Bu makalede özel eğitimde hazırbulunuşluk düzeyinin belirlenmesi, önemi, bu düzeyin artırılması için yapılabilecek çalışmalar ile uygulanabilecek yöntem, yol ve teknikler ele alınacaktır.

Hazırbulunuşluk Düzeyinin Belirlenmesi
Özel eğitimde öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi; bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alanlarda öğrencinin mevcut yeterliliklerini kapsayan bir değerlendirme süreciyle belirlenir. Bu süreçte kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

Gözlem: Öğrencinin sınıf içi ve dışındaki davranışlarının sistematik biçimde incelenmesi. Gelişimsel Testler: Öğrencinin yaşına ve gelişim düzeyine uygun testlerle bilişsel ve dil gelişiminin değerlendirilmesi. Performans Değerlendirmeleri: Öğrencinin belirli görevleri ne ölçüde bağımsız gerçekleştirebildiğinin analizi. Aile Görüşmeleri ve Öğretmen Gözlemleri: Öğrenciyi tanıyan bireylerden bilgi alınması.

Hazırbulunuşluk Düzeyinin Önemi
Hazırbulunuşluk düzeyinin doğru belirlenmesi; öğretim hedeflerinin gerçekçi biçimde belirlenmesi, bireyselleştirilmiş eğitim programlarının (BEP) etkin olarak hazırlanması ve öğrencinin eğitim sürecine motive edilmesi açısından hayati öneme sahiptir. Bu sayede öğrencinin gereksinimlerine uygun içerik ve öğretim yöntemleri seçilir, başarısızlık hissi azaltılarak öğrenme süreci desteklenir.

Hazırbulunuşluk Düzeyini Artırma Çalışmaları
Hazırbulunuşluk düzeyi düşük olan öğrenciler için uygulanabilecek çalışmalar şunlardır:

Destek Eğitim Programları: Eksik becerilerin tamamlanmasına yönelik bireysel veya küçük grup eğitimi. Aşamalı Öğretim: Karmaşık becerilerin basit alt basamaklara ayrılarak öğretilmesi. Motivasyonel Destekler: Başarıyı ödüllendirme, ilgi alanlarına uygun materyal kullanımı. Aile Eğitimi ve Katılımı: Öğrencinin eğitim sürecinde ailesinin aktif rol alması.

Kullanılabilecek Yöntem, Yol ve Teknikler
Hazırbulunuşluk düzeyini artırmak için öğretim sürecinde çeşitli yöntem ve teknikler kullanılabilir:

Etkileşimli Öğretim: Öğrencinin aktif katılımını teşvik eden soru-cevap, tartışma, eşli çalışma gibi yöntemler. Yapılandırılmış Öğretim: Belirgin yönergeler ve görsel desteklerle desteklenen öğretim yöntemleri (örneğin TEACCH yöntemi). Model Olma: Öğrencinin yapmasını istenen davranışın önce öğretmen tarafından gösterilmesi. Somutlaştırma: Kavramların nesnelerle, görsellerle ve deneyimlerle somutlaştırılarak öğretilmesi. Tekrar ve Pekiştirme: Bilginin kalıcılığı için sık aralıklarla tekrar edilmesi ve olumlu davranışların pekiştirilmesi.

Harika, makaleye “Hazırbulunuşluluk Düzeyi İçin Kullanılacak Materyaller” başlıklı bir bölüm daha ekliyorum. İşte güncellenmiş hali:

Hazırbulunuşluluk Düzeyi İçin Kullanılacak Materyaller

Özel eğitimde öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyinin belirlenmesi ve geliştirilmesi sürecinde kullanılacak materyaller, öğrencinin gelişim düzeyine, bireysel ihtiyaçlarına ve öğrenme stillerine göre çeşitlendirilmelidir. Bu materyaller hem değerlendirme aşamasında hem de öğretim sürecinde destekleyici araçlar olarak görev yapar. Kullanılabilecek materyaller şu şekilde sınıflandırılabilir:

Değerlendirme Materyalleri: Gelişimsel değerlendirme ölçekleri (Ankara Gelişim Tarama Envanteri, Denver II, Portage vb.) Performans değerlendirme formları Öğrenci gözlem formları Öğrenciye özel hazırlanan beceri kontrol listeleri Öğretmen ve aile anketleri Görsel Destekli Materyaller: Resimli rutin kartları ve günlük plan şemaları Görsel zaman çizelgeleri Kavram kartları (renkler, şekiller, sayılar vb.) Duygular, davranışlar ve kuralları içeren sosyal hikâyeler Somut Öğrenme Materyalleri: Bloklar, küpler, yapbozlar Parmak kuklaları ve oyuncaklar Sayma çubukları, abaküs Duyusal materyaller (dokunma panoları, kum havuzu, tırtıklı-toplu nesneler) Dil ve İletişim Materyalleri: Sesli kitaplar Alternatif ve destekleyici iletişim araçları (resim iletişim kartları - PECS, iletişim panoları) Etkileşimli konuşan oyuncaklar ve cihazlar Motor Becerileri Destekleyici Materyaller: Kalın saplı kalemler, makaslar Denge tahtaları, top havuzları Parmak boyaları, kil, hamur vb. ince motor etkinlik materyalleri Teknolojik Materyaller: Akıllı tahta uygulamaları Eğitim amaçlı tablet uygulamaları Eğitim yazılımları (okuma-yazma, matematik vb. alanlar için) Etkileşimli videolar ve dijital oyunlar

Bu materyallerin etkili kullanımı, öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine göre uyarlanmalı ve sistematik biçimde planlanmalıdır. Ayrıca materyallerin kullanımı sırasında öğrencinin ilgisini çeken, öğrenme motivasyonunu artıran unsurların tercih edilmesi, öğrenme sürecinin verimliliğini büyük ölçüde artırır.

Sonuç
Özel eğitimde öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyinin belirlenmesi, öğretim sürecinin temel taşlarından biridir. Bu düzeyin doğru belirlenmesi ve uygun yöntemlerle desteklenmesi, öğrencinin eğitim sürecinden en üst düzeyde fayda sağlamasını mümkün kılar. Etkin değerlendirme, bireyselleştirilmiş öğretim planları ve uygun tekniklerin seçimiyle öğrencilerin gelişimlerinde anlamlı ilerlemeler sağlanabilir.