Demir Eksikliği Anemisinin Nedenleri Nelerdir?
Demir eksikliği, hemen hemen herkeste görülebilen bir sağlık sorunudur. Besinlerden yeterli miktarda demir alamamak, uzun süren bir kan kaybı, hamilelik ya da emzirme dönemi gibi demir ihtiyacının arttığı durumlar ve demir emiliminin yeterli olmaması gibi nedenlerle demir eksikliği görülür. Kanser, çölyak, akciğer hastalıkları, böbrek ya da kalp yetmezliği, Crohn hastalığı, ülseratif kolit ve obezite gibi hastalıklar da demir eksikliğine yol açabilir. Bunun nedeni bu hastalıkların vücutta demir emilimini azaltmasıdır.

Bebekler doğmadan önce demir ihtiyacını anneden karşılar ve doğumdan sonraki 4 ila 6. aya gelindiğinde bebeğin vücudundaki demir tükenir. Bundan dolayı anne sütü yerine inek sütü ile beslenen bebeklerin vücutlarında yeterli miktarda demir olmayabilir. Bununla birlikte çocukların aşırı miktarda inek sütü tüketmesi de demir eksikliğini artırır. Ergenlik döneminde hızlı büyüme sonucunda demir rezervleri hızlıca tükenebilir. Ek olarak vegan ve vejetaryen beslenme düzenlerinde yeterli demir takviyesi alınmaması da demir eksikliğine yol açar.

Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Oluşur?

İnsan vücudu, aldığı besinlerden düzenli demir akışı sağlar. Bunun için fazla demir depolanarak gerekli olduğunda hemoglobin üretimi için kullanılır. Demir eksikliği anemisi ise vücudun demir depolarını normal doldurma süresinden daha hızlı bir şekilde boşaltması veya demir akışı yavaşladığı durumda gerçekleşir. Bu süreç üç aşamadan oluşur.

Demir eksikliği anemisinin birinci aşamasında demir depoları boşalmıştır. Bu noktada vücutta yeni hemoglobin ve kırmızı kan hücresi üretimi için gereken demir miktarı azalır. Ancak henüz kırmızı kan hücreleri durumdan etkilenmez.

İkinci aşamaya gelindiğinde kırmızı kan hücresi üretimi süreci de etkilenmeye başlar. Bu aşamada gizli demir eksikliği olarak bilinene eritropoez ortaya çıkar. Eritropoez oluştuğunda ise kemik ilikleri tarafından yeterli miktarda hemoglobin içermeyen kırmızı kan hücreleri üretilir.

Son aşama olan üçüncü aşamada demir eksikliği anemisi oluşmuş durumdadır. Vücutta artık yeterli demir yoktur. Bunun sonucunda hemoglobin konsantrasyonu olması gereken aralığın altına düşer ve semptomlar görülmeye başlanır.

Demir Eksikliği Anemisi Belirtileri Nelerdir?

Demir eksikliği anemisi olan kişilerin bir kısmı semptomatik iken bazıları asemptomatik olabilir. Bununla birlikte ilk aşamalarda semptomlar görülmez. Daha sonrasında ise hafif belirtiler başlar. Yetişkinlerde anemi; halsizlik, baş ağrısı, egzersiz esnasında çabuk yorulma, depresyon ve çocuklarda pika, huzursuz ayak sendromu ve nörogelişimsel gecikmeler ile kendini gösterir. Belirtilerin benzerleri demir eksikliği yaşayan ancak henüz anemi gelişmemiş hastalarda da izlenebilir.

Demir eksikliği anemisinin ilk semptomları, egzersiz intoleransı, baş ağrısı, baş dönmesi, çarpıntı ve konsantrasyon bozuklukları olarak ortaya çıkar. Hastalar ilerleyen süreçte ise şu belirtileri gösterebilir:
‌Çabuk kırılan tırnaklar
‌Soluk ten rengi
‌Saçlarda dökülme
‌Nefes darlığı
‌Kalp atışının hızlanması
‌Ağız içinde yaralar
‌Şiş, iltihaplı ya da renksiz dil
‌Toprak, buz, kağıt gibi gıda olmayan maddeleri yeme isteğine neden olan pika
‌Tırnak batması

Bu belirtilerden birkaçının bir arada görüldüğü durumlarda bir uzmana başvurmak gerekir.

Demir Eksikliği Anemisi Teşhisi Nasıl Konur?

Demir eksikliği anemisinde teşhis konulabilmesi için çeşitli kan testleri yapılır. Hastanın tam kan sayısı, hemoglobin seviyesi, kandaki demir ve ferritin miktarı bu testler aracılığıyla öğrenilir. Testler sonucunda kandaki demir miktarının düşük ya da hastanın demir eksikliği anemisi olup olmadığının tanısı konur.

Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Tedavi Edilir?

Demir eksikliğinde tedavi yönteminin seçilmesi için öncelikle hastalığın nedeni belirlenir. Kan kaybı ve yetersiz demir alımı nedeniyle demir eksikliği anemisi görülebilir. Dolayısıyla önce alttan yatan neden bulunarak buna göre bir tedavi yöntemi izlenir. Diyete demir içeren yiyeceklerin eklenmesi veya demir takviyeleri reçete edilmesi gibi yöntemler tercih edilebilir.

Kanama nedeniyle kaybedilen demirin geri kazanılması ya da yiyeceklerden yeterli demir alınamaması durumlarında demir takviyeleri verilebilir. Bununla birlikte eğer kişinin vücudunda demir emilimi yeterli seviyede olmuyorsa intravenöz demir takviyeleri de uygun olabilir. Bu yöntemde demir vücuda damar yoluyla direkt olarak ya da damlama ile verilir.

Demir Eksikliği Anemisini Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Demir eksikliğinin önüne geçilmesi için her yaşta demirden zengin yiyecekleri yeterli miktarda tüketmek gerekir. Demir yiyecekler hem ve hem olmayan olarak iki şekilde bulunur. Hem demir; deniz ürünleri, kümes hayvanları ve kırmızı et gibi hayvansal gıdalarda mevcuttur. Hem olmayan demir ise tam tahıllar, tohumlar, yeşil yapraklı sebzeler ve kabuklu yemişler gibi bitkisel gıdalarda bulunur.

Hem ve hem olmayan demirin arasındaki fark, hem demirin vücut tarafından daha kolay şekilde emilmesidir. Hem olmayan demirin emilmesi bazı durumlarda zorlaşabilir. Demir içeren besinlerle birlikte C vitamini alınması demirin emilimini artıran önemli bir faktördür. Ancak kalsiyum, çay ve kahve, yumurta ya da kepek lifi demir emilimini engelleyebilir. Bu nedenle bu yiyeceklerin bir arada tüketilmesi konusunda hassasiyet göstermek gerekir.

Demir eksikliğinin önüne geçmek amacıyla demirden zengin yiyeceklerin günlük diyete eklenmesi büyük bir önem taşır. Yeterli miktarda kırmızı ve beyaz et ile balık tüketimi hem demir alımı için gereklidir. Bununla birlikte öğünlerin yanında C vitamininden zengin olan sebze ve meyvelerin tüketilmesi de demir emilimini artırmak açısından fayda sağlar. Ek olarak özellikle demir eksikliği anemisi yaşayan kişiler, demir takviyeleri ya da demir içeriği zengin yiyeceklerle birlikte çay, kahve, süt ve süt ürünleri tüketmemeye özen göstermelidir.

O günlere çiğ ıspanak salatası, ceviz, semizotu
salatası, Medine hurması ilave edilebilir.

Karayemiş yaprağının çayı da yüksek oranda demir vitamini taşımaktadır.

Isırgan otu çayı, pancar suyu demir eksikliğine iyi geldiği bilinen bitkilerdir.